Tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) đã trở thành lựa chọn phổ biến cho nhiều hộ nuôi do khả năng sinh trưởng nhanh, chi phí đầu tư không quá cao, và thị trường tiêu thụ rộng rãi. Diện tích nuôi lên đến 2.170 ha và sản lượng đạt hơn 12.770 tấn trong năm nay, tôm thẻ chân trắng vẫn giữ vai trò quan trọng trong ngành nuôi trồng thủy sản của tỉnh. Tuy nhiên, nhiều hộ dân cho biết điều kiện thời tiết bất lợi, với nắng nóng kéo dài xen kẽ với mưa bất thường, đã tác động lớn đến quá trình sinh trưởng của tôm. Để duy trì sản xuất, người dân phải đầu tư nhiều vào việc cải thiện môi trường ao nuôi và duy trì độ mặn, độ pH phù hợp – các yếu tố này đã góp phần làm tăng chi phí sản xuất.
Không những vậy, thời tiết khắc nghiệt còn làm giảm khả năng phát triển của tôm, kéo dài thời gian thu hoạch, dẫn đến chi phí nuôi tăng lên đáng kể. Mặc dù số diện tích bị dịch bệnh đã giảm so với các năm trước, người nuôi tôm ở Phú Yên vẫn phải đối mặt với tình trạng tôm bị hoại tử gan tụy cấp và bệnh đốm trắng ở một số vùng, khiến nhiều ao nuôi tôm phải điều trị khẩn cấp để hạn chế thiệt hại. Giá tôm thẻ chân trắng thường xuyên biến động, khiến cho người nuôi rơi vào tình trạng bất ổn định về thu nhập. Trong năm 2024, theo thống kê từ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Phú Yên, giá tôm thẻ chân trắng giảm từ 100.000 đồng/kg xuống còn khoảng 70.000 đồng/kg trong những tháng gần đây, gây áp lực lớn lên lợi nhuận của các hộ nuôi. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do thời tiết không thuận lợi, đặc biệt là những cơn mưa lớn liên tiếp đã làm giảm độ mặn của nước, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của tôm.
Ông Lê Văn Sang, một hộ nuôi tôm ở phường Hòa Hiệp Nam, TX Đông Hòa, chia sẻ rằng dù đã giảm mật độ thả nuôi và tăng cường chăm sóc, nhưng thu nhập của gia đình ông vẫn không cao vì chi phí sản xuất và giá tôm biến động. Một số hộ nuôi cũng quyết định nuôi xen ghép với cua xanh để giảm thiểu rủi ro dịch bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả kinh tế vẫn thấp do giá tôm không ổn định và giá cua không cao. Bà con cho biết, sau khi trừ chi phí sản xuất, nhiều hộ nuôi tôm chỉ thu được mức lãi từ 20 - 30 triệu đồng trên diện tích lớn – một con số không tương xứng với công sức và rủi ro bỏ ra.
Bên cạnh đó, dịch bệnh cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Những bệnh phổ biến như bệnh viêm tuỵ cấp tính (AHPND) hay bệnh đốm trắng (WSD) đang đe dọa đến năng suất và chất lượng tôm. Theo báo cáo từ Chi cục Thủy sản Phú Yên, một số vùng nuôi trong tỉnh như Xuân Lộc, Xuân Cảnh (TX Sông Cầu) và An Hòa Hải, An Cư (huyện Tuy An) đều ghi nhận tình trạng chất lượng nước kém, dẫn đến rủi ro về sức khỏe cho tôm nuôi. Cụ thể, tại những vùng này, các chỉ số về độ mặn và ôxy hòa tan trong nước thường xuyên nằm ngoài ngưỡng an toàn, khiến tôm dễ gặp stress và phát triển chậm.
Theo ông Nguyễn Văn Tâm, một hộ nuôi tôm thẻ chân trắng tại huyện Tây Hòa, việc điều trị bệnh cho tôm tốn kém rất nhiều thời gian và chi phí: “Chúng tôi luôn phải theo dõi sát sao sức khỏe của tôm, nhưng vẫn không thể tránh khỏi những thiệt hại do bệnh tật.” Trước bối cảnh đó, người nuôi đang tìm cách cải thiện hiệu quả sản xuất thông qua việc áp dụng công nghệ mới, cải thiện quy trình chăm sóc, và nâng cao kiến thức về bệnh tôm để nâng cao tỷ lệ sống sót.
Trong khi tôm thẻ chân trắng gặp khó khăn, tôm hùm cũng không nằm ngoài vòng xoáy. Là loại thủy sản cao cấp, tôm hùm bông và tôm hùm xanh (Panulirus versicolor và Panulirus ornatus) có giá trị kinh tế cao và được tiêu thụ chủ yếu tại các thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, mùa mưa bão tại Phú Yên, thường diễn ra từ tháng 9 đến tháng 11, đang gây ra nhiều khó khăn cho người nuôi tôm hùm. Các cơn bão có thể gây ra sóng lớn, làm hư hỏng lồng nuôi, thậm chí cuốn trôi tài sản của người dân. Theo thống kê của Chi cục Thủy sản tỉnh, trong năm 2023, khoảng 15% số lồng nuôi tôm hùm bị hư hại do bão lũ. Ông Đào Quang Minh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Phú Yên cho biết: “Chúng tôi đang khuyến cáo người nuôi cần gia cố lồng bè để bảo vệ sản xuất trong mùa mưa bão.”
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến tôm hùm là sự thay đổi của môi trường nước. Mùa mưa làm cho lượng nước ngọt trong khu vực tăng cao, dẫn đến giảm độ mặn của nước làm giảm khả năng sống sót và tỷ lệ tăng trưởng. Ông Nguyễn Văn Dũng, một người nuôi tôm hùm tại thị xã Sông Cầu cho biết: “Tôm hùm rất nhạy cảm với môi trường, mùa mưa khiến cho chúng dễ bị bệnh hơn, do đó tỷ lệ sống sót giảm mạnh.” Để ứng phó với vấn đề này, người nuôi cần phải nâng cao kỹ thuật chăm sóc và quản lý môi trường nuôi, đồng thời cần có những giải pháp cụ thể để bảo vệ lồng nuôi trong mùa bão. Để ứng phó với tình trạng này, Chi cục Thủy sản đã khuyến cáo người nuôi cần sử dụng các khoáng chất và thuốc sát trùng, duy trì độ pH ổn định trong ao nuôi. Bên cạnh đó, họ cũng đã tăng cường việc quan trắc môi trường tại các vùng nuôi, nhằm cung cấp thông tin kịp thời cho người dân về diễn biến môi trường, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh hiệu quả.
Ông Đào Quang Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát chất lượng nước: “Trong điều kiện thời tiết biến đổi phức tạp, người nuôi cần chú trọng đến các yếu tố như độ mặn, pH và ôxy trong nước, đồng thời tăng cường sử dụng các khoáng chất để giữ cho môi trường ao nuôi luôn ổn định.”
Giải pháp cho phát triển bền vững
Trước những khó khăn mà người nuôi tôm đang gặp phải, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tăng cường kiểm tra điều kiện sản xuất, kinh doanh giống thủy sản, thức ăn và các sản phẩm xử lý môi trường. Các chuyên gia cũng đã khuyến nghị người nuôi tôm nên chọn giống tôm có nguồn gốc rõ ràng, đầu tư vào hệ thống xử lý môi trường và sử dụng công nghệ nuôi tiên tiến để giảm thiểu rủi ro, hướng đến phát triển bền vững trong nuôi trồng thủy sản.
Trong bối cảnh khó khăn hiện tại, người nuôi tôm tại Phú Yên cũng đã bắt đầu triển khai nhiều giải pháp nhằm thích ứng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Một trong những biện pháp quan trọng là việc tăng cường công tác dự báo thời tiết và cảnh báo sớm. Các cơ quan chức năng cần phải cung cấp thông tin kịp thời và chính xác về tình hình thời tiết, giúp người nuôi có thể chuẩn bị và bảo vệ lồng nuôi một cách hiệu quả nhất. Ông Minh nhấn mạnh: “Chúng tôi đang làm việc với các chuyên gia để cải thiện hệ thống cảnh báo, đảm bảo thông tin được truyền tải nhanh chóng tới từng hộ nuôi.”
Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ vào nuôi tôm cũng đang được nhiều người nuôi quan tâm. Việc chuyển từ nuôi tôm hở sang nuôi tôm trong bể kín hoặc ứng dụng công nghệ thông minh vào quy trình nuôi có thể giúp kiểm soát tốt hơn các yếu tố môi trường, từ đó nâng cao tỷ lệ sống sót và chất lượng tôm.
Phó Giám đốc Sở, ông Nguyễn Tri Phương, chia sẻ rằng trong thời gian tới, Sở sẽ tiếp tục hỗ trợ người nuôi tôm bằng việc cung cấp thông tin về tình hình thị trường, hướng dẫn kỹ thuật và hỗ trợ vốn vay để bà con có thể tiếp tục duy trì hoạt động nuôi trồng, đảm bảo thu nhập ổn định. Ông cũng khuyến khích người dân áp dụng công nghệ nuôi tiên tiến, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường. Sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng là yếu tố then chốt giúp người nuôi tôm vượt qua khó khăn. Việc tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về kỹ thuật nuôi và phòng chống dịch bệnh sẽ giúp nâng cao kiến thức cho người nuôi, từ đó cải thiện năng suất và chất lượng sản phẩm.
Năm 2024 là một năm đầy thách thức đối với ngành nuôi tôm tại Phú Yên, khi người nuôi phải đối mặt với cả rủi ro từ thiên nhiên và biến động giá thị trường. Tuy nhiên, với những nỗ lực từ phía chính quyền, các tổ chức kinh tế, cũng như sự kiên trì của người dân, ngành tôm Phú Yên vẫn có tiềm năng phát triển ổn định trong tương lai. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên và ứng dụng công nghệ vào sản xuất, người nuôi tôm Phú Yên mới có thể vượt qua khó khăn, đạt được hiệu quả kinh tế cao và đóng góp cho sự phát triển kinh tế địa phương.
Hải Đăng